درخت اين جاندار بي زبان از گرانبهاترين آفريده ها براي آدمي است كمتر كسي است كه به عمرش درخت نكاشته باشد و يا لااقل در فكر كاشتن يك درخت نبوده باشد، درختكاری يک سنت پسنديده است كه همه مردم به آن علاقه دارند. ما هم بايد به درختكاری توجه بيشتری داشته باشيم و همه ساله درخت بكاريم و از آن نگهداري كرده و ديگران را هم در اين كار خداپسندانه تشويق نماييم.

درختكاري با نهال: نهال معمولا به سه صورت در اختيار قرار مي گيرد :

1- نهال ريشه عريان 2- نهال گلداني 3- نهال گوني پيچ

نهال هاي ريشه عريان: مي توان اين گونه نهال را در اواخر زمستان و يا اوايل بهار قبل از بيدار شدن درخت از نهالستان ها و مراكز فروش نهال تهيه كرد. در موقع خريد به سالم بودن كليه اجزاي نهال توجه شود که شاخه، تنه و ريشه تازه، سالم و مناسب باشد. گودال را به اندازه اي حفر كنيد كه ريشه ها در هم پيچ نخورد وقتي نهال را در گودال قرار داديد در آن خاک بريزيد و آن را با لگد فشار بدهيد پس از آن اطراف گودال را براي آبياري به صورت حوضچه آماده كنيد. نهال بايد به اندازه اي كه در نهالستان در خاك بوده است در خاك داخل گودال قرار گيرد و اين را از روي رنگ قسمت يقه گياه ( فاصله ريشه و ساقه اصلي )‌مي توانيد به خوبي تشخيص دهيد.

نهال هاي گلداني: اينگونه نهالها را در تمام طول سال مي توان انتقال داد و در محل مورد نظر كشت نمود، مشخص كردن وضعيت ريشه ها قبل از بيرون آوردن نهال از گلدان كار مشكلي است و مي توانيد ظاهر آنرا معاينه كنيد و اگر ريشه ها از سطح خاك اطراف گلدان و سوراخهاي زهكش زير گلدان بيرون زده باشد از انتخاب اين چنين گلدانی جدا خودداری كنيد.

عمق گودال را دو برابر قطر دهانه گلدان حفر كنيد. لازم است كه به خاك مقداري كود اضافه نماييد. زيرا نهالهاي گلداني از حساسيت بيشتر برخوردار هستند و بايد در عمليات كاشت و مواد غذايي مورد نظر دقت نمود. وقتي كه نهال را از گلدان بيرون مي آوريد ريشه هاي اضافي پيچ خورده و صدمه ديده را قطع كنيد و به آهستگي ريشه هايي را كه در هم شده اند از يكديگر دور كنيد گياه را اندكي بالاتر از آنچه در گلدان بوده است در گودال قرار دهيد و اگر گودال را عميق تر حفر كرده ايد مقداري خاك و كود كف آن بريزيد سپس آن را با لگد مستقر و محكم كنيد. بهتر است گودال را قبلا آبياري كنيد و بگذاريد آب آن زهكش شده و جذب شود .پس از اينكه نهال را داخل گودال گذاشتيد اطراف آن را با خاك و كود پركنيد و بعد آبياري نماييد.

نهال هاي گوني پيچ: معمولا بعضي از نهال درخت و درختچه ها را وقتي كه از زمين نهالستان براي انتقال به محل اصلي بيرون مي آورند به سبب حساسيتي كه دارد و احتمال خشك شدن آنها در فاصله بيرون آوردن از نهالستان و كشت وجود دارد به هنگام كندن از بستر خزانه ها نهال را همراه با خاك اطراف ريشه آن بيرون مي آورند و ريشه ها را بدون آنكه صدمه ببينند همراه مقداری خاك داخل گوني پيچيده و محكم با نخ مي بندند و براي جلوگيري از خشك شدن داخل گوني، مرتبا كمي آب به گوني مي پاشند گودالی را كه براي اين گونه نهال ها در نظر مي گيرند نبايد به اندازه اي عميق باشد كه از ارتفاع خاك اطراف نهال بيشتر باشد معمولا بايد نهال را حدود 5 سانتيمتر بالاتر ازحد طبيعي آن كاشت پهناي دهانه گودال تقريبا بايد دو برابر توپي خاك اطراف نهال باشد و عمق آن هم كمي كمتر از ارتفاع خاک باشد. وقتي گودال را به مشخصات بالا حفر نموديد كمي خاك خوب مخلوط با كود بريزيد سپس نهال را داخل گودال گذاشته اطراف آن را با خاك مناسب و كوددار پر كنيد و پس از آن حوضچه اطراف نهال را آماده و آبياري نماييد.

خصوصيات يک نهال خوب

1- ريشه فراواني داشته باشد.

2- ساقه آن مستقيم و بدون انشعاب باشد.

3- تاج آن طبيعي و انشعاب داشته باشد.

4- پوسته نهال بايد شاداب و آبدار باشد.

5- در نهال هايي كه هميشه سبزهستند رنگ برگها بايد سبز معمولي يا سبز تيره يكدست باشد. همچنين آثار ضعف و پژمردگي در برگها ديده نشود.

6- ريشه نهال بايد شادابي و رطوبت داشته باشد و بريدگي و شكستگي آن بسيار كم باشد.

7- بايد توجه داشته باشيد كه اعضاي مختلف نهال از زخم و وجود حشرات و بيماري به دور باشد.

توصيه های مهم

1. هيچ وقت نبايد براي در آوردن نهال از زمين آن را بكشيد.

بهترين زمان براي كاشتن نهال در روزهاي ابري و زماني كه باد كم مي وزد مي باشد.

2. براي كاشت نهال ابتدا مقداري خاك مرغوب كف گودال بريزيد و سپس نهال را روي آن قرار دهيد.

جاهايي كه خطر چراي نهال به وسيله دام وجود دارد بايد از نهال مراقبت بيشتر و كاملتري شود.

نحوه کاشت صحیح یک نهال

پس از کندن چاله بایستی اقدام به غرس نهال نمود ولی قبل از آن باید اقداماتی برای نتیجه گیری بهتر از کار صورت گیرد.

• گونیا کردن زمین

برای اینکه عملیات داشت و برداشت در باغ در آینده به آسانی انجام پذیرد، امکان استفاده از ماشین آلات مختلف در عملیات از قبیل سمپاشی و دفع علف های هرز و غیره میسر باشد بایستی درختان را روی ردیف کشت نمود.

برای این منظور ابتدا در گوشه ی زمین به وسیله ی دو میل چوبی و مقداری نخ یک خط مستقیم کشیده و خط دیگر را بر آن عمود رسم می کنیم. برای رسم دو خط عمود بر هم در روی زمین می توان از خاصیت مثلث قائم الزاویه ( مربع وتر برابر است با مجموع مربعات دو ضلع دیگر) استفاده کرد. بدین ترتیب که خطی در امتداد یکی از ابعاد زمین رسم کرده بر روی آن از نقطه A به اندازه 4 متر جدا می کنند تا نقطه B به دست آید. سپس دایره های به کمک ریسمان به مرکز A و به شعاع 4 متر و دایره ی دیگری به فاصله ی 3 متر در امتداد ضلع دیگر از نقطه ی A اندازه گرفته از انتهای 3 متری به مرکز C و شعاع 5 متر رسم کرده و خط AB را امتداد می دهیم. این خط عمود بر خط AC خواهد بود. سپس از نقطه A شروع کرده به اندازه ی فواصلی که برای درختان در بین ردیف ها در نظر گرفته می شود جدا می کنیم و این کار را روی خط AC و هم روی خطAB انجام می دهیم و خطوطی به موازات دو خط اولیه رسم می کنیم در نتیجه ی این کار، زمین به صورت شبکه ای درمی آید و این خطوط در نقاطی همدیگر را قطع می کنند کلیه نقاط حاصله محل کشت درختان خواهد بود که بایستی با کوبیدن میخ های چوبی یا ریختن مقداری گچ آنها را علامتگذاری نمود. این روش، روش کاشت چهار گوش است البته درختان به صورت لوزی و شش گوش نیز کاشته می شوند.

• گودبرداری

پس از آنکه محل درختان در زمین اصلی مشخص شد آنها را با گچ و یا کوبیدن میخ های چوبی علامت گذاری و سپس به کندن گودها یا چاله ها می پردازیم.

الف- زمان گودبردای یا چاله کنی با زمان درختکاری در ارتباط است بدین معنی که اگر موقع کاشت نهال در اواخر پائیز باشد، چاله ها نیز بایستی در پائیز کنده شود. ولی اگر نهال ها در اوائل بهار یا اواخر زمستان کاشته خواهند شد می توان چاله کنی را نیز به اواخر زمستان موکول نمود، اما باید توجه داشت بهتر است حفر چاله ها در پائیز صورت گیرد تا بارندگی های زمستان در داخل چاله پرشده و قسمتی جذب خاک اطراف چاله شود و در اثر یخبندان خاک اطراف چاله خرد و پوک گردد. بدیهی است در این صورت ممکن است چاله ها کمی مرمت لازم داشته باشد.

ب- طرز عمل گودبرداری

در زمان گودبرداری باید دقت شود که خاک سطح زمین در یک سمت چاله و خاک های عمیق تر جدا از آن و در سمت دیگری از چاله ها ریخته شود.

پ- ابعاد چاله ها

ابعاد چاله های مخصوص درختکاری به عوامل مختلفی از قبیل نوع خاک و اندازه ی ریشه نهال و نوع بستگی دارد.

هيچ وقت نبايد برای در آوردن نهال از زمين آن را بكشيد

• آماده کردن چاله های غرس نهال

با وجود آنکه قبلاً به تمام زمین کود حیوانی داده شده ولی در موقع کشت درخت نیز باید مقداری کافی کود حیوانی و کود ماکرو ( فسفر– پتاسیم- گوگرد) که دیر حل هستند با خاک سطحی زمین چاله های حفرشده مخلوط و داخل چاله ها ریخته شود، زیرا همانطور که می دانیم درخت مدت زیادی باید در محل خود بماند.

از طرف دیگر افزودن انواع کودها به اطراف ریشه پس از کاشت کار دشواری است. ثانیاً کودهای فسفره و پتاسی که پس از کشت به درخت داده می شود در اثر قدرت لایه های خاک در جذب و نگهداری در سطح فوقانی باقی مانده و به اعماق ریشه درخت نمی رسد. بنابراین برای داشتن درخت سالم و قوی لازم است در موقع کشت، مواد غذایی کافی در اختیار آن گذاشته شود. در موقع کاشتن نهال در چاله باید توجه داشت که گیاه به همان عمق که در خزانه ی زیر خاک بوده، در خاک محل اصلی کاشته شود زیرا در صورت کاشت عمیق تر قسمتی از ساقه به زیر خاک رفته و پس از مدتی خواهد پوسید و ممکن است موجب خشک شدن درخت شود.

با توجه به این که چون پس از کاشتن نهال با آبیاری پای نهال، خاک چاله کمی نشست می کند، این مسئله ممکن است باعث پایین رفتن ریشه شده و بعد ها در اثر کود دادن و امثال آن به تدریج خاک در اطراف قسمتی از تنه قرار گیرد؛ بنابراین نهال باید زمانی کشت شود که خاک به اندازه ی کافی نشست کرده است تا طوقه و به همان عمقی که در نهالستان بوده زیر خاک قرار گیرد و قسمتهایی از ساقه در خاک فرو نرود. به خصوص باید توجه کرد که محل پیوند در خاک مدفون نشود.

گاهی برای اینکه نشست خاک پس از کاشت مشکلی را پیش نیاورد پس از گودبرداری، کوددهی، پر کردن مجدد گودال ها، آبیاری صورت می گیرد و پس از گاورو شدن، چاله ای را به اندازه ی حجم ریشه ی نهال دوباره برداشته و نهال را در عمق لازم در چاله می گذارند.

نهال ها باید حتی المقدور ظرف مدت کمی پس از بیرون آوردن از خزانه به محل اصلی انتقال داده شود. زیرا ریشه های عریان که در معرض آفتاب یا بارندگی قرار می گیرند به سرعت خشک و از بین خواهند رفت. لذا به منظور جلوگیری از خشک شدن ریشه در فواصل دور این کار باید نهال ها بسته بندی و در کیسه ای که پر از کاه یا پوشال مرطوب است قرار داده شوند و به محل اصلی انتقال یابند.

• غرس نهال

کاشت نهال بهتر است به وسیله ی دو نفر انجام پذیرد که یکی از آنها به طور عمودی در شکاف وسط خط کش کاشت طوری قرار بگیرد که طوقه ی درخت را در سطح فوقانی خط کش مهار نموده و دیگری با بیل خاک مورد نیاز چاله را بریزد. پس از پر شدن چاله با پا فشار مختصری به اطراف درخت داده و پس از کاشت، نهال را با قیم می بندند.

1- عمق کاشت باید طوری باشد که محل پیوند، دست کم چند سانتی متر بالای سطح خاک واقع شود تا از ریشه دار شدن گیاه از بالای پیوند که ممکن است اثر پایه را خنثی کرده و نیز از گود افتادن درخت ( یعنی قرار گرفتن آن درعمق زیاد خاک ) که به اصطلاح باعث خفگی آن خواهد شد جلوگیری به عمل آید.

2- در نقاطی که باد منظم می وزد، رشد پیوندک باید رو به باد قرارداشته شود تا از شکسته شدن گیاه در اثر فشار باد جلوگیری گردد. در نقاط بادخیز استفاده از قیم برای نگهداری نهال، در سال های اول، توصیه می شود.

3- پس از انجام کاشت و پرکردن گودال، باید با فشار دادن خاک اطراف نهال با پا یا بیل، خاک اطراف ریشه ها را به طور کامل محکم کرد تا محفظه ی هوا در اطراف ریشه ها باقی نماند و همچنین مقدار نشست خاک که در اثر آبیاری به وجود می آید و باعث گود افتادن نهال می گرددبه حداقل کاهش یابد.

4- بلافاصله پس از کاشت، نهال ها را باید آبیاری کرد. در غیر این صورت احتمال نهال های خشک شده بالا خواهد رفت و نیاز به کاشت مجدد یا واکاری خواهد بود.

5- باید نهال های کشت شده را به روش صحیح هرس و شکل دهی کرد.

6- در انتخاب ارقام مناسب، توجه به تطابق با شرایط اقلیمی خاص منطقه، تطابق با شرایط باغ از نظر خاک، تطابق ارقام با همدیگر از نظر تلقیح، مسائل اقتصادی، امکان حمل، انبارنمودن و فروش محصول به قیمت مناسب از مسائل ضروری است.

7- تهیه ی نهال مرغوب از ارقام انتخابی باید مورد توجه قرار گیرد. اگر باغ وسیع باشد می توان نهال ها را با احداث نهالستان در محل فراهم کرد، در غیر این صورت بهتر است نهال ها از یک موسسه ی مورد اعتماد خریداری شود.

8- قبل از خرید نهال باید از حسن شهرت و امانتداری و سوابق تولیدی موسسه ی تهیه نهال اطمینان حاصل کرد و بهتر است انتخاب نهال و خرید آنها با نظر و کمک کارشناس باتجربه انجام گیرد.

9- نهال های مسن هر چند ممکن است زودتر به بار برسند ولی به علت بالا بودن تلفات جابه جایی و امکان اینکه به طرز مطلوب هرس و فرم دهی نشده اند مقرون به صرفه نیست.

10- نهال های انتخابی باید عاری از هرگونه شپشک و تخم حشرات بوده و فاقد بیماری های قارچی، باکتریایی، نماتود ریشه و عاری از امراض ویروسی که با پیوند منتقل می شوند باشند.

11- عمق کاشت مهمترین موضوع است و باید نهال طوری در چاله قرارگیرد که طوقه در مجاورت سطح خاک واقع شده و محل پیوند بیرون باشد. برای توفیق در این کار حتماً باید از خط کش درختکاری استفاده شود.

12- باید سطح زمین را خوب شخم زده و آماده کرد و حتی الامکان چاله ها را بزرگ گرفت و خاک آن را تعویض نموده و اصول تغذیه کودی را در نظر گرفت.

13- بعد از تصمیم گیری در مورد نقشه ی کاشت، باید آن را به کمک طناب و چند عدد چوب پیاده کرد و بعد از مشخص شدن جای درختان، محل آنها را با میخ های چوبی نشانه گذاری کرد.

14- نهال تازه کاشته شده را باید حتما با بستن قیم محکم در کنار آن، از تکان خوردن و خم شدن حفظ کرد.

15- در حین جابجایی نهال، باید ریشه از هوا و باد در امان باشد. برای ایجاد تعادل بین ریشه و اندام های هوایی باید قسمتی از سرشاخه ها هرس شود تا جبران ریشه های از دست رفته باشد و تعادل تاج با ریشه برقرار گردد.

16- جهت حفاظت درختان جوان از جویده شدن تنه ی آنها به وسیله ی حیوانات جونده، قرار دادن حفاظ دور تنه درخت الزامی است.

• هرس اولیه بعد از کاشت نهال

در هنگام کاشت بیشتر نهال های میوه، باید ابتدا ریشه را با قیچی تیز هرس کرد تا اولاً سر ریشه ی اصلی قطع و گیاه تحریک به تولید ریشه فرعی شود. ثانیا قسمت های انتهایی ریشه ها، که بیشتر در اثر کنده شدن از خاک خزانه زخمی و به طور نامرتب قطع شده، دارای یک سطح صاف شود، زیرا ریشه های زخمی مورد حمله انواع قارچ ها و باکتری ها قرار می گیرد و از بین می روند، در حالی که اگر محل بریده شده صاف باشد به راحتی ترمیم می گردد و از نفوذ عوامل بیماریزا جلوگیری می کند.

منبع : daneshju.ir